De Amerikaanse beurs reageerde positief op de aanstelling van Donald Trump als president. Dat is wellicht te verklaren vanuit een puur financieel-technisch oogpunt. Er zitten namelijk heel wat bedrijfsvriendelijke maatregelen in de pijplijn, evenals stimuli voor zowel consumenten als beleggers. De hamvraag blijft echter: wie betaalt het gelag, of wat is het totale prijskaartje in termen van de begroting en de uitstaande openbare schuld?
Arthur Laffer en de aanbodrevolutie van de jaren ’80
Arthur Laffer (1940) is de architect van de naar hem genoemde curve en de inspirator van het neoliberale economische beleid bekend onder de namen Reaganomics en Thatcherism. Naast deregulering en privatisering was de zoektocht naar een optimale belastingvoet cruciaal in het beleidsverhaal.
De logica van de Laffer-curve is eenvoudig: naarmate de belastingvoeten stijgen, zullen de belastingontvangsten ook toenemen - tot op een bepaald punt. Worden de belastingvoeten verder verhoogd, dan werkt dit als een rem op de economische activiteit, waardoor de belastingontvangsten stagneren en zelfs dalen.
Maar hier stopt het verhaal niet. Economische expansie via agressieve fiscale stimuli (neoliberalen verkiezen hier belastingverlaging boven uitgavenexpansie) is volgens deze logica totaal niet problematisch voor de begroting en de publieke schuld. De operatie financiert zichzelf en leidt zelfs tot een verbetering van de openbare financiën. Vanuit een ander standpunt bekeken is deze filosofie min of meer equivalent met de legendarisch uitspraak van Guy Mathot (PS), Belgisch minister van begroting begin jaren ’80: “Het gat in de begroting is er vanzelf gekomen en zal vanzelf verdwijnen.”
Empirische evidentie met betrekking tot het Laffer-effect wereldwijd is zeer omstreden en dus zeker niet eenduidig. Sommige studies suggereren zelfs een hogere (!) optimale belastingvoet voor westerse landen, waar de belastingdruk reeds als stevig kan bestempeld worden.
Hier beperken we ons tot de naakte cijfers voor de VS en bekijken we twee administraties die het Laffer-credo actief bespeelden in hun verkiezingscampagnes en aansluitend beleid: Reagan 1 en 2 (1981-1988) en Trump 1 (2017-2020):
Een eerste blik op het Laffer-experiment in de VS – De harde cijfers
Nota 1: De geel omcirkelde jaargangen (1980 - 2016 - 2024) markeren het laatste jaar van de vorige administratie; dus 2024 is de startpositie voor Trump 2.0.
Nota 2: 2020 (Het laatste jaar van Trump 1.0) werd omwille van de Covid-schok geweerd vanwege de uitzonderlijke niet-alledaagse impact op de economische groei en de begroting.
Economische groei en fiscale terugverdieneffecten onder republikeinse administraties
Op basis van de economische groei kunnen we voorlopig besluiten dat de beide Republikeinse administraties rugwind hebben genoten en hebben geprofiteerd van gunstige fiscale stimuli zoals belastingverlagingen. We kunnen echter niet hetzelfde stellen wanneer we kijken naar de zogenaamde terugverdieneffecten die de begroting positief zouden moeten hebben beïnvloed (groene balkjes).
Gedurende de hele Reagan-periode verslechterde de fiscale toestand en pas met een eindspurt kon de schade enigszins worden beperkt. Ook tijdens Trump 1.0 is er weinig bewijs te bespeuren voor fiscale terugverdieneffecten of overbestedingen die zichzelf zouden financieren. Integendeel.
Slotcommentaar
Het Penn-Wharton-budgetmodel schat dat de huidige fiscale plannen van Trump 2.0 de begroting met bijna $6.000 miljard zullen belasten over de komende 10 jaar. Die last zou enigszins kunnen worden verlicht door de benoeming van Elon Musk als megabezuiniger van het staatsapparaat. Dat kan op korte termijn niettemin contraproductief zijn voor de groeivooruitzichten en inkomsten. Ook verdere escalatie van een handelsoorlog kan negatieve gevolgen hebben voor de economie.
De huidige budgettaire startpositie is ook niet echt briljant, deels door Bidens budgettaire overkill in het post-Covid-tijdperk. Naast een huidig tekort van 6,2% van het BBP bedraagt de overheidsschuld nu 122% van het BPP. De rentelasten van de VS zijn historisch hoog en zijn nu equivalent aan wat de huidige regering jaarlijks aan defensie uitgeeft. Dat verklaart ook waarom de langetermijnrente sinds oktober terug in de lift zit: wat de markt betreft, is het duidelijk dat er niet zoiets bestaat als een 'gratis lunch'.
Iedere maand de meest recente financiële inzichten in uw inbox? Schrijf u in op de newsletter van Nagelmackers voor regelmatige updates van onze deskundigen.
Christofer Govaerts is Chief Economist & Investment Strategist bij Bank Nagelmackers. Deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen.